झापा – गत फागुनमा हल्दीबारी गाउँपालिका–4 का ७६ वर्षीय भीमप्रसाद भट्टराईको हात्तीको आक्रमणमा परी ज्यान गएको छ। भट्टराई आफ्नो घरदेखि चार किलोमिटर दक्षिणस्थित चौकी बिराम सामुदायिक वनमा मृत फेला परेका थिए। यसअघि पुस महिनामा कचनकवल–7 की कैलावती राजवंशीले पनि हात्तीको आक्रमणमा परी ज्यान गुमाएकी थिइन्। यस वर्ष मात्रै जिल्लामा हात्तीको आक्रमणबाट चार जनाले ज्यान गुमाइसकेका छन्।
डिभिजन वन कार्यालय झापाका पशु चिकित्सक सोनाम भालका अनुसार बितेका १४ वर्षमा हात्तीको आक्रमणका कारण ६४ जनाले ज्यान गुमाएका छन्। यस अवधिमा हात्तीको आक्रमणमा परी मृत्यु हुने विदेशी नागरिकको संख्या आठ पुगेको छ। सन् २००५ देखि हालसम्म झापामा २२ वटा जङ्गली हात्तीको मृत्यु भएको उनले जानकारी दिए।
पशु चिकित्सक भालका अनुसार हात्तीको परम्परागत आवागमन क्षेत्रलाई सुरक्षित राख्न बस्ती स्थानान्तरण गर्नुपर्ने आवश्यकता भए पनि यो व्यावहारिक रूपमा कठिन रहेको छ। तत्कालीन समाधानका रूपमा स्थानीय स्तरमा जनचेतना अभिवृद्धि गर्न सके मात्र मानव-हात्ती द्वन्द्व न्यूनीकरण गर्न सकिने उनको भनाइ छ।
डिभिजन वन कार्यालयको तथ्याङ्कअनुसार चालु आर्थिक वर्षमा जङ्गली हात्तीबाट पीडित ५१० जनालाई राहत वितरण गरिएको छ। जसमा:
- दुई जना घाइतेलाई रु २,६१,१२० वितरण गरिएको छ।
- घर-गोठ क्षति भएका १४८ परिवारलाई रु २३ लाख दिइएको छ।
- भण्डारण गरिएको अन्न क्षति भएका १२७ परिवारलाई रु ९,७९,०४५ प्रदान गरिएको छ।
- अन्नबाली क्षति भएका ३७१ परिवारलाई रु ३४,५३,४०० उपलब्ध गराइएको छ।
डिभिजन वन कार्यालयका अनुसार चालु आवमा मन्त्रालयबाट चार मृतकका परिवारलाई जनही रु १० लाखका दरले रु ४० लाख तथा ३३ जना पीडितलाई रु ५२,९९,९२८ राहत वितरण गरिएको छ। मृतकका परिवारलाई जनही रु १० लाख, घाइतेलाई अवस्था हेरी रु दुई लाखसम्म, जीवनभर अशक्त भएको अवस्थामा रु पाँच लाखसम्म, अन्नबाली तथा भण्डारणमा क्षति भएमा बढीमा रु १० हजारसम्म तथा घर-गोठ भत्केको अवस्थामा अधिकतम रु २० हजारसम्म राहत रकम प्रदान गरिँदै आएको छ।
झापामा हात्तीको आक्रमणबाट मानव क्षति बढ्दो क्रममा रहेको छ। दीर्घकालीन समाधान खोज्न नसकिएको भए पनि जनचेतना अभिवृद्धि, उचित राहत व्यवस्थापन तथा प्रभावकारी वन व्यवस्थापनमा ध्यान दिइरहेको डिभिजन वन कार्यालय झापाले जनाएको छ।
