बैशाख ११ गते लोकतन्त्र दिवस, हरेक वर्षको यो दिन हामी नेपाली जनताले २०६२/६३ को जनआन्दोलनबाट प्राप्त लोकतान्त्रिक उपलब्धिको सम्झना गर्छौं। तर समयसँगै एउटा यथार्थ झनै गहिरिँदो छ—के यो लोकतन्त्र साँचै सबैका लागि हो?
लोकतन्त्र के हो?
लोकतन्त्रको अर्थ केवल मत हाल्ने अधिकार होइन। लोकतन्त्र भन्नाले जनताको शासन, जनताका लागि शासन, र जनताद्वारा शासन हो।
जहाँ एकजना गरिब नागरिकले न्याय नपाएर सरकारको ढोका ढक्ढकाउँदा, उसले न्याय पाउने सुनिश्चितता हुन्छ।
तर आज, त्यस्ता आवाजहरू सरकारको गल्लीमै हराइरहेका छन्। पहुँचवालाको राज्य र पहुँचविहीनको पीडा बीच दूरी झन् बढ्दो छ।
सिमित घेराभित्रको लोकतन्त्र
नेपाल विविधताले भरिएको देश हो। तर लोकतन्त्रको पहुँच अझै केही जात, वर्ग र शक्तिशाली नेतृत्वको घेराभित्र सीमित देखिन्छ।
दलित, जनजाति, मधेसी, मुस्लिम समुदायहरू प्रतिनिधित्व खोजिरहेका छन्। महिलाहरू अझै संघर्षरत छन्। गरिब वर्गका लागि लोकतन्त्र आशा मात्र बनेको छ—अनुभूति होइन।
लोकतन्त्र सबैका लागि कसरी बनाउने?
लोकतन्त्रलाई साँचो अर्थमा सबै नेपालीको जीवनमा उतार्न निम्न बुँदामा तत्काल ध्यान जानुपर्छ:
गुणस्तरीय शिक्षा र स्वास्थ्यमा पहुँच: सार्वजनिक सेवा प्रणाली बलियो बनाइनुपर्छ।
न्यायमा समानता: कानुनी प्रक्रिया सरल, सस्तो र छिटो बनाइनुपर्छ।
समावेशी सहभागिता: सबै समुदायको राजनीतिक प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गरिनुपर्छ।
भ्रष्टाचार नियन्त्रण: सरकारी सेवा पारदर्शी र जवाफदेही बनाइनुपर्छ।
स्थानीय तह सशक्तीकरण: गाउँमै समस्या समाधान हुने संरचना निर्माण गरिनुपर्छ।
निष्कर्ष
लोकतन्त्र दिवस भाषण र र्यालीमा सीमित नहोस्। लोकतन्त्र जनताको जीवनमा अनुभूत हुने मूल्य हो—जहाँ गरिबको आवाज सुन्छ, पीडितको आँसु पुछिन्छ, र विभेदविना अवसरहरू प्रदान गरिन्छ।
हामी सबैले संकल्प गरौं—लोकतन्त्रलाई विशेषाधिकार होइन, सबै नागरिकको साझा अधिकार बनाऔं।
नारायणबहादुर बस्नेत
मेचिनगर–८, झापा
